Ընթերցանության ժամանակը: 4 րոպեՎարիկոցելեն տղամարդկանց և պատանիների հիվանդություն է, որի դեպքում ամորձու և սերմնալարի հատվածում առաջանում է երակների վարիկոզային լայնացում: Սույն հոդվածում Ձեզ կներկայացնեմ ամորձիների երակների վարիկոզային լայնացման պատճառները և հետևանքները, ինչպես նաև այդ հիվանդության բուժման մեթոդները:
Արդեն ավելի քան տասը տարի է, ինչ զբաղվում եմ տղամարդկանց անպտղության բուժմամբ: Երեխաներ չունենալու գանգատներով ինձ մոտ այցելության է գալիս օրական 3-4 զույգ: Որպես կանոն՝ այլ գանգատներ չկան: Սովորաբար, անպտղության դեպքում նախ հետազոտվում է կինը. չէ՞ որ հենց նա է, որ չի հղիանում: Բազմաթիվ անալիզներ, մի ամբողջ շարք ցավ պատճառող և թանկ հետազոտություններ, հորմոնալ պրոֆիլ, բազալ ջերմաստիճան…
Եվ ապարդյուն: Չի հայտնաբերվում որևէ հիվանդություն, անպտղության որևէ պատճառ: Կամ, ավելի վատ, հայտնաբերվում է վարակ, և զույգն ստիպված է լինում ստանալ երկարատև ագրեսիվ բուժում հակաբորբոքային դեղամիջոցներով: Իսկ երեխաներ այդպես էլ չկան: Վերջապես ամուսինը հանձնում է սպերմոգրամմա և ահա՝ կոպիտ խանգարումներ: Ամենաթեթև դեպքերում խախտված է սերմնաբջիջների շարժունությունը կամ արտաքին կառուցվածքը՝ մորֆոլոգիան: Ծանր դեպքերում՝ սերմնահեղուկ կա, սակայն դրանում բացակայում են սերմնաբջիջները: Եվ ամենազարմանալին այն է, որ ամուսինը որևէ գանգատ չուներ: Բացի այն, որ ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունից ցավում է ամորձին, այն էլ՝ հազվադեպ: Նաև՝ ամորձապարկում նկատվում է որոշակի ծանրություն: Երբեմն պատահում է, որ վարիկոցելե է հայտնաբերվում դեռևս դեռահասության ժամանակահատվածում:
Վարիկոցելեն ամորձու երակների լայնացումն է: Այս հիվանդության դեպքում առաջանում է ամորձիների տաքացում և թունավորում, ինչը հանգեցնում է սերմնաբջիջների աճի և զարգացման խանգարման: Հենց այդ հիվանդությունն է հանդիսանում տղամարդկանց անպտղության դեպքերի 50%-ի պատճառ:
Սովորաբար արյունն ամորձուց բարձրանում է դեպի երիկամային երակ: Դրան նպաստում են ամորձու երակի փականները. առողջ երակով արյունը կարող է հոսել միայն ամորձուց դեպի երիկամային երակի ուղղությամբ: Իսկ երբ ամորձու երակները լայնացած են, փականներն ամբողջությամբ չեն փակվում, և գործ ենք ունենում հակառակ գործընթացի հետ. արյունը երիկամային երակից հոսում է դեպի ամորձի: Այդ դեպքում միաժամանակ առաջանում է ամորձին վնասող երեք գործոն.
• Ամորձու երակներում արյան կանգ. ամորձու նյութափոխանակության արգասիքները, այլ կերպ ասած՝ թունավոր նյութերը, մնում են ամորձու շրջակայքում:
• Երիկամային երակում պարունակվող թունավոր նյութերը, լցվելով ամորձու մեջ, թունավորում են այն:
• Քանի որ երիկամային երակում հոսող արյան ջերմաստիճանը մի քանի աստիճանով ավելի բարձր է, տեղի է ունենում ամորձու գերտաքացում:
Այսպիսով, վարիկոցելեի դեպքում ամորձիները տաքանում և թունավորվում են:
Հիվանդներին վարիկոցելեի հետևանքները բացատրելիս բերում եմ հետևյալ օրինակը. եկեք վերցնենք առողջ մարդու, նրան շոգեբաղնիք տանենք և սկսենք օղի խմեցնել: Ընդ որում, նրան մենք բաղնիքում կպահենք երկար ժամանակ՝ խմեցնելով մեծ քանակությամբ օղի: Այնուհետև եկեք հանենք նրան դուրս և ստիպենք նրան վազել: Նա հեռու՞ կփախչի: Կկարողանա՞ նա արագ վազել: Ահա հենց նման մարդու դերում է հայտնվում սերմնաբջիջը: Սառը պայմաններում, այսինքն՝ առողջ միջավայրում զարգանալու փոխարեն, նրա գլխին են թափվում երիկամի կենսագործունեության մնացորդները, ինչին ավելանում է նաև ջերմաստիճանի բարձրացումը: Արդյո՞ք պետք է զարմանալ, թե ինչու են սպերմոգրամմայում առաջանում խախտումներ: Խախտվում է շարժունությունը. «բաղնիքից և օղուց հետո» սերմնաբջիջը չի կարողանում վազել: Խախտվում է մորֆոլոգիան, այլ կերպ ասած՝ բաղնիքի ու օղու սիրահարի մարմնի ձևը. սպերմոգրամմայում հայտնվում են դեգեներատիվ ձևեր:
Սերմնաբջիջների մշտական տաքացման և թունավորման հաշվին այս հիվանդությունն առաջացնում է սպերմոգրամմայի ամենաբազմազան փոփոխություններ. առավել հաճախ են հանդիպում սերմնաբջիջների շարժունության (ասթենոզոոսպերմիա) և մորֆոլոգիայի (տերաթոզոոսպերմիա) խախտումները, ինչը հանգեցնում է տղամարդկանց անպտղության: Վարիկոցելեի զարգացման ավելի ուշ փուլերում ամորձու վնասման պատճառով նվազում է տեստոստերոնի՝ տղամարդկանց սեռական հորմոնի արտադրությունը: Արդյունքում առաջանում է էրեկտիլ դիսֆունկցիա. դա ենթադրում է պոտենցիայի հետ կապված խնդիրներ, մինչև իսկ սեռական ակտ կատարելու բացարձակ անկարողություն՝ իմպոտենցիա:
Վերջերս քննություն էի ընդունում բժշկական համալսարանի ուսանողներից: Գերազանցիկներց մեկը՝ մի ապագա ուրոլոգ, պատասխանում էր հարցերիս:
— Վարիկոցելեն սերմնաբջջային լարի երակների լայնացում է, և 95 տոկոս դեպքերում այն լինում է ձախ կողմում:
— Իսկ եթե այն և՛ ձախ կողմից է, և՛ ա՞ջ: Այդ դեպքու՞մ:
— Այդ դեպքում անհրաժեշտ է փնտրել երիկամի կամ փոքր տազի օրգաններից որևէ մեկի ուռուցք...
— Իսկ եթե, ենթադրենք, ուռուցք չկա: Այդ դեպքու՞մ:
— Այդ դեպքում... Դա բժշկական առեղծված է: Ծայրահեղ հազվադեպ է հանդիպում աջակողմյան վարիկոցելե՝ առանց ուռուցքի: Չնայած այն հանգամանքին, որ ուսանողը սխալվում էր, ես նրան «գերազանց» նշանակեցի: Գիտեք, մարդը ձգտել էր, աշխատել էր, չէ՞ որ նա մեղավոր չէր, որ հայրենական դասագրքերի մեծամասնությունը խոսում են հենց ձախակողմյան վարիկոցելեի մասին, իսկ աջակողմյան վարիկոցելեի մասին այնտեղ բացակայում է որևէ տեղեկատվություն: Նման անտեղյակության գինն է սխալ ախտորոշումը:
Գոյություն ունեն արևմտյան գիտնականների ժամանակակից աշխատություններ, որտեղ ցույց է տրված, որ ամորձու երակների լայնացումը, մեծ մասամբ, հենց երկկողմանի պաթոլոգիա է: Հետևաբար՝ բուժումը պետք է վերաբերի երկու կողմերին՝ դա երաշխավորում է լավագույն արդյունք:
Երկկողմանի վարիկոցելեի նման բացթողման պատճառն այն է, որ արմատացել է այն կարծիքը, որ երակների լայնացում տեղի է ունենում մեծ մասամբ միայն ձախ կողմում: Մինչդեռ, նման կարծիքը հիմնովին սխալ է, ինչն ապացուցվել է գունավոր դոպլերային հետազոտությունների արդյունքում: Դժբախտաբար, հին ուսումնական ձեռնարկները գրելու ժամանակներում այդ մեթոդը պարզապես դեռևս գոյություն չուներ:
Անպտղություն ունեցող հիվանդին հետազոտելիս, մասնավորապես ամորձապարկի երակների վարիկոզ կասկածելու դեպքում, ես անց եմ կացնում ամորձապարկի օրգանների երկկողմանի ուլտրաձայնային և գունավոր դոպլեր հետազոտություն: Դա իրականացնում եմ ինչպես կանգնած, այնպես էլ պառկած վիճակում: Հիվանդին նախապես խնդրում եմ մի պահ կանգնած մնալ, իսկ եթե դրսում ցուրտ եղանակ է, խնդրում եմ նրան անպայման տաքանալ:
Ի՞նչ պատճառով եմ ես դա անում: Հաճախ ամորձիների երակները լցվում են միայն «կանգնած» վիճակում: Իսկ ցուրտը կարող է առաջացնել անոթների կծկում՝ սպազմ. դրանց տրամագիծը կփոքրանա, և ես պարզապես չեմ կարողանա տեսնել անոթների լայնացումը:
Այդ պատճառով, եթե Ձեզ ախտորոշել են «ձախակողմյան վարիկոցելե», փորձեք հիշել՝ արդյոք խնդրել են Ձեզ մի փոքր կանգնած մնալ հետազոտությունից առաջ: Հետազոտե՞լ են արդյոք Ձեր ամորձապարկի երկու կողմերը: Արդյո՞ք չեք մրսել հետազոտությունից անմիջապես առաջ կամ հետազոտության ընթացքում: Արդյո՞ք հետազոտությունն իրականացվել է նախ կանգնած, ապա պառկած վիճակում:
Այս հարցերից նույնիսկ մեկին տրված բացասական պատասխանը խոսում է սխալ ախտորոշման հավանականության մասին, հետևաբար անհրաժեշտ է ուշադրություն դարձնել հատկապես այն հանգամանքին, թե ինչպես և որտեղ է իրականացվում ախտորոշումը:
Տվյալ հիվանդության էությունը կայանում է հետևյալում. լայնանում են ամորձու երակները, և կատարվում է թունավորված և տաք արյան ետընթաց հոսք դեպի ամորձի: Երակների լայնացումից կարող են առաջանալ այնպիսի խնդիրներ, ինչպիսիք են՝ տղամարդկանց անպտղություն՝ ամորձիների վնասվածությունից, ցավեր ամորձապարկի շրջանում և, երբեմն, շագանակագեղձի բորբոքում՝ պրոստատիտ: Առաջանում է բավականին օրինաչափ հարց՝ բժի՛շկ, ի՞նչ նկատի ունեք՝ ասելով «վարիկոցելեի բուժում» և ինչպե՞ս եք պատրաստվում դա անել:
Վարիկոցելեի բուժում ասելով՝ նկատի ունենք ոչ թե և ոչ այնքան վարիկոցելեի հեռացման վիրահատություն, այլ՝ հիվանդի մոտ անպտղության, ցավի զգացումի և շագանակագեղձի բորբոքման վերացում, այսինքն՝ «ամորձապարկի որդերի» առաջացրած խնդիրների լուծում:
Վիրաբուժական միջամտություն չիրականացնելու դեպքում սերմնաբջիջները կզարգանան թունավորված միջավայրում. հետևաբար՝ ցանկացած ստիմուլյացիա, կլինի դա Սպեմանով, Սպերմակտինով, հորմոններով կամ այլ նյութերի միջոցով, ուղղակի կհանգեցնեն դեֆեկտավոր, քիչ շարժունակ, բեղմնավորման ընդունակությունից զուրկ սերմնաբջիջների առավել մեծ քանակության առաջացման: Արդյո՞ք հնարավոր է բուժել վարիկոցելեն առանց վիրահատական միջամտության: Ցավոք, վարիկոցելեի բուժման թերապևտիկ, դեղորայքային կամ ժողովրդական միջոցները լավագույն դեպքում արդյունավետ չեն, իսկ վատագույն դեպքում՝ դա ուղղակի ժամանակի կորուստ է և ամորձիների գործառույթների վերականգնման հնարավորության կրճատում:
Ոչ, ավաղ, դա ավելի դյուրին չէ: Ըստ մի շարք արևմտյան հետազոտությունների՝ ամորձիների երակների լայնացման դեպքում ECO-ի արդյունքում հղիության առաջացման և նորմալ ընթացքի հավանականությունն էականորեն ավելի ցածր է, քան վիրահատությունից հետո: Ավելին, վիրաբուժական շտկումը՝ կորեկցիան, կտրուկ բարձրացնում է ինքնուրույն՝ առանց որևէ արտաքին միջամտության հղիության հավանականությունը: Համաձայն գերմանական հետազոտությունների՝ առավել մեծ արդյունավետությամբ է առանձնանում Մարմարի մեթոդով իրականացված վիրահատությունը. վիրահատությունից հետո մեկ տարվա ընթացքում հղիության հավանականությունը մեծանում է 52%-ով, որն արդյունքում՝ 1,5-2 տարի անց, կազմում է 65-70%:
Հիվանդներիս առաջարկելով վիրաբուժական միջամտություն՝ ես նրանց ներկայացնում եմ հնարավոր բոլոր տարբերակների առավելությունները և թերությունները: Համարվում է, որ վարիկոցելեի դեպում Մարմարի միկրովիրաբուժական վիրահատությունը լավագույն մեթոդն է: Ո՛չ նախկինում ամենատարածված Իվանիսևիչի վիրահատությունը, ո՛չ լապարոսկոպիկ վիրահատությունը, ո՛չ ամորձիների երակների սկլերոզացումը չունեն այս վիրահատության առավելությունը և արդյունավետությունը:
Հիմնվելով բազմամյա համեմատական հետազոտությունների վրա՝ Ուրոլոգիայի եվրոպական և ամերիկյան ասոցիացիաները խորհուրդ են տալիս մասնավորապես Մարմարի մեթոդը՝ որպես վարիկոցելեի բուժման «ոսկե ստանդարտ»: Յուրաքանչյուր հիվանդ, որին ես խորհուրդ եմ տալիս վերոհիշյալ վիրահատությունը, տալիս է հետևյալ հարցը. ինչու՞ հենց այդ մեթոդը: Ինչու՞ ոչ լապարոսկոպիկ վիրահատություն: Ինչու՞ ոչ Իվանիսևիչի ստանդարտ վիրահատությունը: Ինչու՞ ոչ ամորձու երակի էմբոլիզացիա կամ միկրովիրաբուժական անաստոմոզ:
Թերևս առաջին՝ ամենակարևոր գործոնն է: Մարմարի վիրահատությունն առավելագույն արդյունք է ապահովում սերմնահեղուկի որակի և հղիության առաջացման առումով: Դրա մասին է վկայում ոչ միայն իմ անձնական փորձը, այլև՝ Ուրոլոգիայի եվրոպական և ամերիկյան ասոցիացիաների տվյալները: Ըստ ցուցումների՝ տղամարդկանց անպտղության նույնիսկ ծանր դեպքերում վիրահատված հիվանդների մոտ շատ ավելի մեծ է բեղմնավորման հավանականությունը:
Մարմարի մեթոդն առանձնանում է վիրաբուժական հզոր մանրադիտակի կիրառմամբ, ինչը թույլ է տալիս տեսնել նույնիսկ ամենափոքր երակները: Այդ պատճառով էլ վերոհիշյալ միջամտությունից հետո վարիկոցելեի ռեցիդիվ հանդիպում է ոչ հաճախ, քան 0,5-1,0% դեպքերում, մինչդեռ վարիկոցելեի լապարոսկոպիկ վիրահատությունը հանգեցնում է 5-10%, իսկ Իվանիսևիչի վիրահատությունը՝ մինչև 40% ռեցիդիվների:
Վիրահատությունների տարբեր մեթոդների արդյունքում ամորձու զարկերակը վնասվում է 10-ից 40% դեպքերում, ինչը հանգեցնում է ամորձու սնուցման կտրուկ վատթարացման: Մեր դեպքում կիրառվում է վիրահատական մանրադիտակ, որը թույլ է տալիս պահպանել ամորձու զարկերակը: Հիվանդին վիրահատությանը նախապատրաստելու եվրոպական ոսկե ստանդարտի» կիրառումը բարդությունների հավանականությունը հավասարեցնում է զրոյի:
Այս ստանդարտ բարդությամբ բնորոշվում են վիրահատական միջոցառումների համարյա բոլոր տեսակները (մինչև 30%-ը): Ամորձու ջրակալման՝ հիդրոցելեի առաջացումը ենթադրում է կրկնակի վիրահատություն: Բացառություն է հանդիսանում վարիկոցելեի միկրովիրաբուժական վիրահատությունը Մարմարի մեթոդով. վիրահատական դաշտի յոթնապատիկ խոշորացումը թույլ է տալիս վիրակապել ավշային անոթները՝ խուսափելով ամորձու ջրակալումից:
Նվազագույն կտրվածքի շնորհիվ (որի չափը չի գերազանցում 1,5 սանտիմետրը) միկրովիրաբուժական միջամտությունից հետո ցավի զգացողություն համարյա չի լինում: Հիվանդը դուրս է գրվում հաջորդ օրը: Ընդ որում, Իվանիսևիչի մեթոդը բնութագրվում է մեծ կտրվածքով և մեկշաբաթյա ցավերով: Վարիկոցելեի դեպքում լապարոսկոպիկ վիրահատությունը ենթադրում է պարտադիր ներթափանցում որովայնի խոռոչ, ինչը ռիսկային է ներքին օրգանների վնասվածքների տեսանկյունից:
Հայտնի է, որ ռենտգեն ճառագայթները վնասում են ամորձիները, ինչը կարող է հանգեցնել չբուժվող ճառագայթային անպտղության ծանր տարբերակի: Դա է միակ հանգամանքը, որի պատճառով ես խորհուրդ չեմ տալիս իրականացնել ամորձու երակների էմբոլիզացիա կամ սկլերոզացում. սույն վիրահատությունն իրականացվում է ռենտգենյան վերահսկողության ներքո՝ հաճախ հիվանդի համար ճառագայթային մեծ ծանրաբեռնվածության պայմաններում:
